آیه 263 سوره بقره
| <<262 | آیه 263 سوره بقره | 264>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
(فقیر سائل را به) زبان خوش و طلب آمرزش (رد کردن) بهتر است از صدقه‌ای که پی آن آزار کنند، و خداوند بی‌نیاز و بردبار است.
گفتاری پسندیده [در برابر تهیدستان] و عفو [ی کریمانه نسبت به خشم و بد زبانی مستمندان] بهتر از بخششی است که دنبالش آزاری باشد، و خدا بی نیاز و بردبار است.
گفتارى پسنديده [در برابر نيازمندان] و گذشت [از اصرار و تندىِ آنان] بهتر از صدقه‌اى است كه آزارى به دنبال آن باشد، و خداوند بى‌نياز بردبار است.
گفتار نيكو و بخشايش، بهتر از صدقه‌اى است كه آزارى به دنبال داشته باشد. خدا بى‌نياز و بردبار است.
گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است؛ و خداوند، بی‌نیاز و بردبار است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
صدقه: صدقه چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللَّه مى دهد، اعم از واجب يا مستحبّ. علت اين تسميه آنست كه بنده بوسيله آن صدق بندگى خود را اثبات مى كند.
حليم: بردبار، (بقره/ 225).
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«263» قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ
گفتار پسنديده (با نيازمندان) وگذشت (از تندى آنان)، از بخششى كه بدنبال آن آزارى باشد، بهتر است. و خداوند بى‌نياز بردبار است.
نکته ها
رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: اگر سائلى نزد شما آمد، به يكى از اين دو روش عمل كنيد؛ «بذل يسير او رد جميل» «1» يا چيزى كه در توان داريد به او عطا كنيد، يا به طرز شايسته‌اى او را ردّ نماييد. همچنين فرمود: اگر با مال نمى‌توانيد به مردم رسيدگى كنيد، با اخلاق برسيد. «2»
«1». تفسير قرطبى ونمونه، ذيل آيه.
«2». تفسيركاشف، ج 1، ص 272.
جلد 1 - صفحه 420
پیام ها
1- آبرو و شخصيّت فقير، با ارزش‌تر از حفظ شكم فقير است. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ ... خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ»
2- فقير را با محبّت و دلسوزى به كار مفيدى كه زندگى او را تأمين كند، راهنمايى كنيد. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ»
3- انفاق بايد همراه با اخلاق باشد. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ ... خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ»
4- گفتگوى خوش با فقير، موجب تسكين او و عامل رشد انسان است، در حالى كه صدقه با منّت، هيچكدام را بهمراه ندارد. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ ... خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ»
5- اگر فقيرى بخاطر فشار وتنگدستى، ناروايى گفت او را ببخشيد. «مَغْفِرَةٌ»
6- رعايت عرف جامعه، در سخن و عمل لازم است. «قول معروف»
7- خداوند آزار رسانى به فقير را پاسخ مى‌دهد، ولى نه با عجله. «حليم»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ (263)
قَوْلٌ مَعْرُوفٌ: سخن نيكو مر فقير را، يعنى رد جميل، وَ مَغْفِرَةٌ: و درگذشت از درشتى با سائل يا وعده نيكو دادن كه مقترن باشد به وفا و عفو از اصرار سائل يا گفتن به اينكه خدا تو را توسعه دهد و تو را غنى سازد، خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ: بهتر است از صدقه كه نسبت به سائل، يَتْبَعُها أَذىً:
تابع شود او را رنجى و آزارى از سرزنش و غير آن، زيرا صاحب اين صدقه محروم است از ثناى جميل در دنيا و ثواب جزيل در آخرت. و قول معروف و عفو مستحق ثناى دنيوى و اجر اخروى است. وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ: و خداى تعالى بى‌نياز است از صدقه كسانى كه صدقه آنها مشوب به منت و
«1» تفسير منهج الصادقين، جلد دوّم، صفحه 119.
«2» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 253، حديث اوّل.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 480
آزار باشد، بردبار است و تعجيل نفرمايد در عقوبت منان و موذى.
از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه هرگاه سائل سؤال كند، قطع مكنيد سؤال او را تا فارغ شود، پس رد كنيد او را به وقار و نرمى كه دادن چيزى باشد، يا به وجه نيكو او را جواب دهيد، چه گاهى به شما آيد كسى كه نه از انس باشد نه از جن بلكه ملكى است به صورت سائلى تا ملاحظه نمايد كه شما چه معامله مى‌كنيد در نعمتى كه حق تعالى محض لطف و تفضل به شما ارزانى داشته. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ (263)
ترجمه
گفتار خوب و آمرزش بهتر است از بخششى كه در پى آيد آن را آزارى و خداوند بى‌نياز بردبار است..
تفسير
رد سؤال بزبان خوش و ملايم كه بآن عذرخواهى و دلجوئى از سائل شود و همچنين عفو و اغماض از خطاى او اگر در سؤال اصرار يا سوء ادبى نموده باشد بهتر است از عطائى كه متعقب به آزار شود اينمعنى در صورتى است كه مراد از مغفرت گذشت بنده باشد و الا گفتار خوش در رد سؤال و مغفرت الهى بسبب آن براى رد كننده بهتر است از صدقه متعقب بآزار و خداوند احتياج بچنين صدقه ندارد و بى‌نياز از آنست و با آنكه چنين صدقه دهنده را بايد عقوبت نمايد چون حليم است تعجيل در عقوبت نمى‌كند و شايسته است اگر كسى نميخواهد احسان كند اقلا حلم نموده با سائل بخشونت رفتار ننمايد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قَول‌ٌ مَعرُوف‌ٌ وَ مَغفِرَةٌ خَيرٌ مِن صَدَقَةٍ يَتبَعُها أَذي‌ً وَ اللّه‌ُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ (263)
قَول‌ٌ مَعرُوف‌ٌ معروف مقابل منكر است و قول معروف كلام زيبا مقابل كلام زشت و مراد اينکه است که اگر سائل سؤالي كرد و مطالبه صدقه نمود و شما باو صدقه ندهي ولي با لسان خوبي او را رد كني که خداوند انشاء اللّه رفع گرفتاري شما را ميكند و درب فقر را بروي شما ميبندد و شما را از سؤال نجات ميبخشد و وسائل خير بر شما فراهم ميشود و امثال اينها.
وَ مَغفِرَةٌ يعني اگر سائل جسارتي، بي‌ادبي، عمل زشتي نسبت بشما نمود مؤاخذه نكني و از او عفو كني يا حفظ آبروي او را بكني و امثال اينها.
خَيرٌ مِن صَدَقَةٍ يَتبَعُها أَذي‌ً زيرا قول معروف و مغفرت، قلب سائل را نميشكند ولي اذيت او را دل شكسته ميكند و اينکه معصيت نيست و آن معصيت است، اينکه از اخلاق حسنه است و آن از صفات رذيله، اينکه نوع احسانيست و آن ظلم و شتم و عمل زشت و قبيح است.
وَ اللّه‌ُ غَنِيٌّ بي‌نياز از عباد و اعمال و عبادات آنها است و دارا است ميتواند رفع گرفتاري بنده خود را بكند که احتياج باين نوع ذلّت نشود که چيزي باو بدهي و توهين كني و اذيت نمايي.
جلد 3 - صفحه 40
حليم که تعجيل در عقوبت نميكند و از بد كرداري و بد رفتاري بنده‌گان چشم ميپوشد بنده هم بايد متخلق باين صفت باشد (تخلّقوا باخلاق اللّه) حديث است يا كلام بزرگان.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 263)- این آیه در حقیقت تکمیلی است نسبت به آیه قبل، در زمینه ترک منت و آزار به هنگام انفاق، می‌فرماید: «گفتار پسندیده (در برابر ارباب حاجت) و عفو و گذشت (از خشونتهای آنان) از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد
ج1، ص238
بهتر است» (قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُها أَذیً).
این را نیز بدانید که آنچه در راه خدا انفاق می‌کنید در واقع برای نجات خویشتن ذخیره می‌نمایید، «و خداوند (از آن) بی‌نیاز و (در برابر خشونت و ناسپاسی شما) بردبار است» (وَ اللَّهُ غَنِیٌّ حَلِیمٌ).
پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله در حدیثی گوشه‌ای از آداب انفاق را روشن ساخته می‌فرماید:
«هنگامی که حاجتمندی از شما چیزی بخواهد گفتار او را قطع نکنید تا تمام مقصود خویش را شرح دهد، سپس با وقار و ادب و ملایمت به او پاسخ بگویید، یا چیزی که در قدرت دارید در اختیارش بگذارید و یا به طرز شایسته‌ای او را باز گردانید زیرا ممکن است سؤال کننده «فرشته‌ای» باشد که مأمور آزمایش شما است تا ببیند در برابر نعمتهایی که خداوند به شما ارزانی داشته چگونه عمل می‌کنید»!
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم